Potencijalni uspeh nacističke Nemačke na Istočnom frontu pratili bi genocidi nesagledivih razmera. Srećom, operacija Barbarosa neslavno se završila 5. decembra 1941 u današnjoj Rusiji. Da nije?
Operacija Barbarosa bila je invazija na Sovjetski Savez od strane nacističke Nemačke i mnogih njenih saveznika iz Sila Osovine, koja je počela u nedelju, 22. juna 1941, tokom Drugog svetskog rata, ujedno i najveća kopnena ofanziva u istoriji čovečanstva, sa oko 10 miliona boraca koji su učestvovali, nazvana po Frederiku Barbarosi („crvena brada“), caru i krstašu Svetog rimskog carstva iz 12. veka.
Ideološki cilj bilo je osvajanje zapadnog Sovjetskog Saveza i njeno naseljavanje Nemcima.
Operacija je otvorila Istočni front, u koji je angažovano više snaga nego na bilo kom drugom ratištu u istoriji čovečanstva. Ovo područje je stecište nekih od najvećih bitaka u istoriji (Lenjingrad, Staljingrad, Kursk, Don), najužasnijih zločina i najvećih žrtava (sovjetskih i nemačkih), što je sve uticalo na tok Drugog svetskog rata i kasniju istoriju 20. veka.
Očekivao se kolaps sovjetskog otpora kao u Poljskoj, a umesto toga Vermaht je ostao zaglavljen u iscrpljivanju za kakvo nije bio spreman, što je bio početak kolapsa nemačkog ekspanzionizma i konačnog poraza 1945. godine.
A kakva bi budućnost bila da Nemci nisu poraženi, da i pored važnih pobeda i okupiranih značajnih ekonomskih oblasti Sovjetskog Saveza nisu zastali pred Moskvom krajem 1941, nakon čega ih je kasnija sovjetska zimska kontraofanziva potisnula oko 250 km nazad?
Nesaglediva.
Osim što bi ubijanje Sovjeta, kasnije i Slovena verovatno premašilo Holokaust, dva plana bi se u potpunosti realizovala, od kojih je prvi podrazumevao izgladnjivanje, sastavni deo nemačke kampanje, bez kojeg su nemački planeri verovali da napad na Sovjetski Savez ne može uspeti.
Na dva pomalo zaboravljena plana podsetio je u nedavnom intervjuu Leksu Fridmanu čuveni ofanzivni realista i jedan od najvećih, i najuticajnijih modernih teoretičara Džon Miršajmer, profesor na univerzitetu u Čikagu.
Plan gladi – der Hungerplan
Za „šta bi bilo kad bi bilo“ dovoljno je da se pročita Plan gladi (der Hungerplan), Herberta Bakea, koji je uz Hajnriha Himlera predvodio koaliciju nacističkih političara posvećenu obezbeđivanju snabdevanja Nemačke hranom, kojoj je da bi održao rat i održao moral, bila potrebna hrana iz osvojenih zemalja po svaku cenu.
U praksi, plan koji nikada nije sproveden u potpunosti trebalo je da tokom Drugog svetskog rata omogući zaplenu hrane iz Sovjetskog Saveza koja bi bila data nemačkim vojnicima i civilima. Podrazumevao je genocid izgladnjivanjem miliona sovjetskih građana nakon operacije Barbarosa.
Deo plana, gladi kao akta politike, i bez finalne realizacije ubio je milione ljudi.
Istoričar Timoti Snajder procenjuje da je „4,2 miliona sovjetskih građana (uglavnom Rusa, Belorusa i Ukrajinaca) izgladnjelo od strane nemačkih okupatora 1941–1944″. Među žrtvama je bilo mnogo Jevreja, koje su nacisti oterali u geta, i sovjetskih ratnih zarobljenika pod nemačkom kontrolom. Najpouzdaniji podaci o stopi smrtnosti među sovjetskim ratnim zarobljenicima u nemačkom zarobljeništvu otkrivaju da je 3,3 miliona umrlo od ukupno 5,7 miliona zarobljenih između juna 1941. i februara 1945, direktno ili indirektno od gladi.
Nacisti nisu formulisali sličan plan protiv stanovnika drugih teritorija koje su okupirali, nisu ni morali, jer je glad sama našla put. Više od 300.000 Grka je umrlo tokom Velike gladi, perioda masovnog gladovanja tokom okupacije Grčke od strane Trojnog plakta (1941–1944).
Za razliku od Sovjetskog Saveza, u Poljskoj je jevrejsko stanovništvo u getima najviše stradalo, iako su etnički Poljaci takođe bili suočeni sa sve većim nivoom gladi. Eminentni naučnik verziran za pitanje Holokausta Raul Hilberg, procenio da je „u celoj okupiranoj Poljskoj 500.000 do 600.000 Jevreja umrlo u getima i radnim logorima“, delom i zbog gladi. Početkom 1943. godine, Hans Frank, nemački guverner Poljske, procenjivao je da će tri miliona Poljaka biti suočeno sa glađu kao rezultat ovog plana.
Šta bi se dogodilo možda je najbolje opisao istoričar Aleks Džej Kej: „ono čime se ovde bavimo je nacrt programa masovnih ubistava bez presedana u modernoj istoriji“.
Generalplan Ost
Zbog kraha na Istočnom frontu još jedan morbidan plan nije u potpunosti realizovan zbog poraza Nemačke, već je samo delimično sproveden tokom rata na teritorijama koje je Nemačka okupirala na Istočnom frontu tokom Drugog svetskog rata, što je indirektno i direktno rezultiralo smrću miliona ljudi streljanjem, glađu, bolestima, istrebljenjem kroz rad i genocidom.
Plan skraćeno nazvan „GPO“, bio je plan nacističke Nemačke za etničko čišćenje velikih razmera, istrebljenje i genocid nad Slovenima, istočnoevropskim Jevrejima i drugim etničkim grupama kategorisanim kao „Untermensch“ (nacistički izraz za nearijevce koje su smatrali inferiornim, nazivajući ih „masama sa istoka“, za Jevreje, Rome i Slovene (uglavnom etničke Poljake, Ukrajince, Srbe i Ruse).
Plan je trebalo da bude preteča programa koji bi uključivao kolonizaciju centralne i istočne Evrope od strane nemačkih doseljenika, nakon eliminacije nacionalnih identiteta različitih slovenskih naroda. Preostalo stanovništvo trebalo je da bude prisilno deportovano izvan Urala, otvarajući put nemačkim naseljenicima.
Himler i Hitler
Operativne smernice programa bile su zasnovane na politici Lebensrauma koju su predložili Adolf Hitler i Nacistička partija u ispunjavanju ideologije nemačkog ekspanzionizma Drang nach Osten (prodor ka istoku), koncepta spoljne politike i novog poretka u Evropi. Približno 3,3 miliona sovjetskih zarobljenika koje je zarobio Vermaht ubijeno je u okviru „GPO“.
Telo odgovorno za Generalplan Ost bila je Glavna kancelarija za bezbednost Rajha (RSHA) pod komandom Hajnriha Himlera, koja je rad i naručila. Dokument je revidiran nekoliko puta između juna 1941. i proleća 1942. kako je rat na istoku napredovao uspešno. Bio je to strogo poverljiv predlog čiji je sadržaj bio poznat samo onima na najvišem nivou nacističke hijerarhije. Po svedočenju Hansa Ehliha člana SS trupa koji je bio jedan od angažovanih svedoka pre Nirnberškog procesa, originalna verzija izrađena je 1940. godine i u njoj je osim Ehliha učestvovao i Konrad Mejer, glavni planer Himlerove „Kancelarije za jačanje germanstva“.
Plan je previđao eliminaciju 31-70 miliona Rusa, 20 miliona Poljaka, 50% populacije Estonaca, Letonaca, Čeha, 75% Belorusa, 85% Litvanaca, deportaciju 65% Ukrajinaca, od kojih bi 35% bilo germanizovano. Slična sudbina zadesila bi i narode Jugoslavije, pogotovo nakon što režimi koje je planirao Vermaht nisu instalirani, te je otpočela narodnooslobodilačka borba.
Pavle Jakšić | Vitraž
Cover photo: U.S. National Archives and Records Administration
Follow us on Instagram: https://www.instagram.com/vitrazmagazin/
Facebook: https://www.facebook.com/vitraz.net/
